Το Πηνελόπειο Ίδρυμα ιδρύθηκε στη Νέα Ιωνία Αττικής από το Σωματείο Καρυάτιδες και το Σωματείο Αποφοίτων του Αμερικανικού Κολλεγίου Θηλέων Κωνσταντινουπόλεως. Θεμελιώθηκε στις 4 Απριλίου του 1958. Στόχος του ήταν να προσφέρει στέγη και εκπαίδευση σε νέα κορίτσια ηλικίας άνω των 12 ετών, που κινδύνευαν να εγκλειστούν μαζί με βαρυποινίτισσες, λόγω κάποιων ελαφρών παραστρατημάτων τους. Οι κυρίες Ελένη Κανελλοπούλου και Ελένη Τράντα εμπνεύστηκαν την ίδρυση και το στόχο του Π.Ι., μετά από επίσκεψή τους στις φυκακές Αβέρωφ, όπου και διαπίστωσαν τη ζοφερή κατάσταση που επικρατούσε με το συγχρωτισμό βαρυποινιτισσών με μικρά κορίτσια.
Το Σωματείο Καρυάτιδες, τμήμα 271 των Θυγατέρων της Πηνελόπης, ιδρύθηκε το 1953 με πρωτοβουλία των κυριών Ελένη Κανελλοπούλου και Ελένη Τράντα και με συμμετοχή πολλών άλλων κυριών, που ήθελαν να προσφέρουν οικειοθελώς υπηρεσίες στη δύσκολη εκείνη εποχή. Ήθελαν, επίσης, να κρατήσουν ζωντανούς δεσμούς και στενή επαφή με τους ομογενείς μας στην Αμερική. Οι Θυγατέρες της Πηνελόπης είναι ο κλάδος γυναικών της ομογενειακής οργάνωσης AHEPA, που ιδρύθηκε το 1922 στις Ηνωμένες Πολιτείες, με στόχο την προώθηση των αξιών του Ελληνισμού, της εκπαίδευσης, της φιλανθρωπίας και της υπευθυνότητας των πολιτών.
Οι κυρίες Ελένη Κανελλοπούλου και Ελένη Τράντα κατέβαλαν σκληρές προσπάθειες για την εξεύρεση των απαραίτητων κονδυλίων. Συνεισφορές, δωρεές,έρανοι, κοσμικές εκδηλώσεις κ.α. πραγματοποιήθηκαν με τον προσωπικό μόχθο των μελών του Σωματείου. Ένα παράδειγμα: αγόρασαν αυτοκίνητο για το οποίο πουλούσαν λαχνούς στους δρόμους της Αθήνας. Οι Θυγατέρες της Πηνελόπης της Αμερικής συνεισέφεραν, επίσης, ένα μέρος του κόστους ανέγερσης.
Το Σωματείο Αποφοίτων του Αμερικανικού Κολλεγίου Θηλέων Κωνσταντινουπόλεως αποσύρθηκε τελικά από την αποπεράτωση και την περαιτέρω διαχείριση του Ιδρύματος,τα οποία ανέλαβαν μόνες τους οι Καρυάτιδες.
Για πολλά χρόνια τα νέα κορίτσια ζούσαν σε ένα ευτυχισμένο και φυσιολογικό περιβάλλον, μακριά από εξωτερικούς πειρασμούς, και λάμβαναν εκπαίδευση που θα τους φαινόταν ιδιαίτερα χρήσιμη στη ζωή τους όταν ερχόταν η ώρα να φύγουν από το Πηνελόπειο. Μαγειρική, ραπτική, θέατρο, χορός,αγγλικά ήταν μερικές από τις δραστηριότητες που διδάσκονταν εκεί, αλλά το κυριότερο ήταν ότι τα κορίτσια ζούσαν και μεγάλωναν σε ένα ασφαλές περιβάλλον, γεμάτο αγάπη και οικογενειακή θαλπωρή. Τη διδασκαλία και τη φροντίδα των κοριτσιών είχαν αναλάβει προσωπικά και εξ’ολοκλήρου οι ίδιες οι κυρίες-μέλη του Σωματείου Καρυατίδων.
Με την εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας, η ανάγκη για τη φιλοξενία νέων κοριτσιών εξέλιπε σιγά-σιγά και έτσι το 1975 το Πηνελόπειο Ίδρυμα μετατράπηκε σε βρεφονηπιακό σταθμό για παιδιά ηλικίας 9 μηνών έως 5 ετών που προέρχονται από άπορες ή οικονομικά αδύναμες οικογένειες. Επί πολλά χρόνια, εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες παιδιά της περιοχής επωφελήθηκαν από το Π.Ι., πράγμα που αναγνωρίζουν όλη η κοινωνία και ο Δήμος Ν. Ιωνίας, καθώς και η Πολιτεία.
Με την έλευση της οικονομικής κρίσης στη χώρα μας, το Πηνελόπειο Ίδρυμα άρχισε να αντιμετωπίζει μεγάλες δυσκολίες και υπήρχε ο κίνδυνος να σταματήσει τη λειτουργία του. Στην προσπάθεια ανάκαμψης του Ιδρύματος συνέβαλε αποτελεσματικά η εθελοντική ομάδα Οι Φίλοι του Πηνελόπειου, προσπαθώντας να ενεργοποιήσει την ιδιωτική πρωτοβουλία. Με πολύ κόπο και σε συνεργασία με το Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος αξιοποιήθηκαν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο δωρεές ιδιωτών και εταιριών (από ένα πακέτο μακαρόνια μέχρι ένα κλιματιστικό) και το Πηνελόπειο Ίδρυμα κατάφερε σύντομα να ανακάμψει.
Το 2014 ήρθε η επιβράβευση όλων αυτών των κόπων και το Ίδρυμα βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών με το βραβείο «Αικατερίνης Οικονόμου» για την προσφορά του στην ελληνική κοινωνία.
Σήμερα, έχοντας τη στήριξη της Πολιτείας, την αμέριστη συμπαράσταση των Καρυάτιδων και των εθελοντών , το Πηνελόπειο Ίδρυμα προσφέρει σημαντική βοήθεια στις οικογένειες των εργαζομένων της Νέας Ιωνίας. Φιλοξενεί 100-130 παιδιά, τα οποία καθημερινά από τις επτά το πρωί ως τις 4 το απόγευμα παρακολουθούν εκπαιδευτικό πρόγραμμα από εξειδικευμένες βρεφονηπιοκόμους και νηπιαγωγούς, γευματίζουν (πρωινό, δεκατιανό, μεσημεριανό, απογευματινό) και αναπαύονται. Οι αιτήσεις στο Πηνελόπειο Ίδρυμα ξεπερνούν κατά πολύ κάθε χρόνο τον αριθμό των προσφερόμενων θέσεων.Αυτό αναδεικνύει τη σημασία που έχει για την τοπική κοινωνία και το μέγεθος της συνεισφοράς του στις οικογένειες των εργαζομένων.
